bài thơ về tiểu đội xe không kính

Lòng yêu nước trong tác phẩm "Bài thơ về tiểu đội xe không kính"

Phạm Tiến Duật là một trong những nhà thơ tiêu biểu của thế hệ nhà thơ
trẻ những năm kháng chiến chống Mĩ. Bản thân là anh bộ đội Trường Sơn,
tác giả cảm thông và hiểu rõ tâm tình người lính, nhất là người chiến
sĩ vận tải dọc Trường Sơn chở vũ khí, quân trang từ hậu phương lớn ra
tiền tuyến lớn. Cùng với thế hệ thanh niên hăng hái "Xẻ dọc trường sơn
đi cứu nước / Mà lòng phơi phới dậy tương lai" Phạm Tiến Duật mang niềm
vui hăm hở của tuổi trẻ ra chiến trường. Nhà thơ đã tạo cho mình một
giọng điệu thơ rất lính : khỏe khoắn, tự nhiên, tràn đầy sức sống, tinh
nghịch tươi vui mà giàu suy tưởng. Bài thơ về tiểu đội xe không kính là
tác phẩm tiêu biểu nhất của giọng thơ ấy, của hồn thơ ấy.

Kết cấu của bài thơ là hành trình của con đường ra trận. Hành
trình đó có những lúc dãi dầu nắng mưa, có những ngày vượt suối băng
đèo và có tiếng reo cười trong tình thân chan hòa đồng đội, trong một
mái ấm gia đình giữa đất trời bao la. Kết cấu đó trước hết thể hiện qua
số lượng chữ trong câu :

Mở đầu chặng đường hành quân là những khó khăn. Vì vậy khổ 1, câu thơ
đầu dài ra 10 chữ và kết thúc bằng thanh trắc - hoàn toàn trái quy luật
phối thanh bình thường của thơ vần nhịp. Nó là điệu nói :

Không có kính không phải vì xe không có kính

Ba câu tiếp theo, khó khăn dần rút lại, tạo nên sự ung dung phong
thái đỉnh đạc với số lượng chữ rút dần xuống và đằm lại về thanh điệu :
8- 6- 6, bằng- bằng - trắc.

Hai câu thơ cuối khổ, thanh bằng chiếm tỉ lệ nhiều hơn, khoảng
2/3. Chính sự thắng thế của thanh bằng đã tạo nên sự thanh thản, ung
dung cho khổ thơ mặc dù kết thúc của nó lại là thanh trắc. Chính thanh
trắc này lại mở đường cho xe đi tới : Nhìn thẳng.

Năm khổ thơ tiếp theo, số lượng câu chữ trở lại bình thường, hoán
đổi đều đặn ở hai kiểu kết hợp : 7- 8- 8- 7- và 7- 7- 8- 7 . Đường ra
trận đẹp lắm, nên xe không kính cứ chạy bon bon, người lái xe đã nhìn
thấy, nhìn thấy và thấy. Thấy gió xoa mắt đắng, thấy con đường chạy
thẳng vào tim. Quan trọng nhất, thấy được nụ cười rạng rỡ của nhau. Ấy
cũng chính là thấy được lòng dũng cảm tiềm ẩn đằng sau những câu đùa
vui và hành động tếu táo :

Gặp bạn bè suốt dọc đường đi tới
Bắt tay nhau qua cửa kính vỡ rồi

Khổ thơ có một sự thay đổi đặc biệt so với toàn bài ở số lượng chữ
trong câu thơ : 8- 8- 8- 8. Bốn câu thơ 32 chữ chia đều nhau thanh điệu
bằng trắc ở bốn chữ cuối và trở lại kiểu phối âm bình thường bằng-
trắc- trắc- bằng. Câu kết của bài thơ mở rộng bằng thanh bằng :

Chỉ cần trong xe có một trái tim

Đây là câu thơ mấu chốt của cả khổ thơ và cả bài thơ. Hóa ra tất
cả khó khăn thử thách ở phía trên kia chẳng là gì cả, dù cho bom rơi,
pháo thả, dù xe không kính, dù đường ra mặt trận có khi đồng nghĩa với
cái chết thì người lính lái xe ra trận cũng luôn cảm thấy bình yên, an
toàn bởi vì có một trái tim. Đó là trái tim biết thức vì Miền Nam, biết
khát khao chân lí, hòa bình. Hành trang ra trận cần biết bao một trái
tim như thế.

Bài thơ đã khắc họa đậm nét hình ảnh người chiến sĩ quân đội nhân
dân Việt Nam : Đời chúng ta đâu có giặc là ta cứ đi. Bài thơ không chứa
đựng một ẩn ý sâu xa nào khiến người đọc phải suy luận, nêu giả thiết
hoặc là thế này hoặc là thế kia. Tạo dựng hình ảnh thơ bằng ngôn ngữ
thô mộc của đời sống thường nhật, không sử dụng các loại mĩ từ, mĩ cảm,
ẩn dụ, hình ảnh thơ thể hiện đạt tới độ chân thực cao mà vẫn rất thơ,
đó là tài nghệ của Phạm Tiến Duật trong lao động sáng tạo. Bài thơ có
đầy đủ yếu tố cách tân và hiện đại nhưng vẫn mang đậm bản sắc của thơ
ca dân tộc, nối tiếp truyền thống của thơ ca cách mạng viết về anh bộ
đội trong hai cuộc trường chinh cứu nước vĩ đại của dân tộc ở thế kỉ XX

chà, quá hay